หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ชาวอีสานมีการตื่นตัวทางการเมืองอย่างเด่นชัด แต่รากฐานของปรากฏการณ์นี้ ไม่ได้เกิดขึ้นชั่วข้ามคืน ทว่าเป็นผลจากกระบวนการบูรณาการรัฐไทยตั้งแต่สมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ที่หลอมรวม "อีสาน" เข้ากับรัฐส่วนกลางในทุกมิติ ซึ่งไม่เพียงเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการปกครอง แต่ยังพลิกโฉมวิถีชีวิต สร้างความเหลื่อมล้ำ และหล่อหลอมสำนึกทางการเมืองของชาวอีสาน