การสำรวจและผลิตพื้นที่แบบอาณานิคมในมณฑลพายัพโดยสยามแสดงให้เห็นนโยบายและปฏิบัติการจัดการพื้นที่ด้วยความรู้แบบวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ นำไปสู่การสำรวจ ตรวจชั่งวัดเพื่อการควบคุมพื้นที่ทั้งในระดับมหภาคและจุลภาค ความหมกหมุ่นของชนชั้นนำสยามที่มีต่องานค้นประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่ด้านหนึ่งให้ความสำคัญกับดินแดนที่จะกลายเป็นมณฑลพายัพว่าเป็นอู่อารยธรรมที่ส่งทอดมายังความเป็นชาติ แต่ขณะเดียวกันก็แยกความเรืองรองในอดีตกับความเสื่อมโทรมของวัฒนธรรมของคนในมณฑลพายัพออกจากกัน ความด้อยกว่านั้นเองเป็นเหตุให้สยามมีความขอบธรรมที่จะปกครองและครอบครองเป็นเจ้าของโบราณวัตถุและโบราณสถาน บทบาทของภาษาไทยในฐานะการจัดระบบหมวดหมู่เเมืองหรือจังหวัด ตำบล ภายใต้พิกัดแห่งอำนาจที่มากับการปกครองแบบใหม่ของสยาม นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงชื่อบ้านนามเมืองและสถานที่ ยังพบความพยายามแทบที่อักชระพื้นเมืองด้วยอักษรไทยในพื้นที่ต่าง ๆ